Girit Mutfağında Kullanılan Otlar

Herkese merhaba. Girit mutfağının sağlıklı bir yasam için en doğru secim oldugunu dusunuyorsanız bu sayfa size göre . Birbirinden farklı ve guzel yesil tariflerle bulusmadan önce Giritliler tarafından sıklıkla tüketilen otları az da olsa tanıtmak istedim. En azından carsıda pazarda ismini duyunca yabancılık cekmez ve yemeklik olduğunu bilirsiniz :)

Turpotu ;   Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Limon ve zeytinyağına ek olarak  sirke çırpılarak da salataya sos olarak kullanılır. Mevsimi Ekim ayında başlar Nisan-Mayıs   aylarına kadar devam eder. Yabani turpotu daha makbuldür. Yabanisinin yaprakları koyu   yeşildir ve tadı daha acımsıdır. Turpotu en kolay bulunan ve sıklıkla tüketilen otlardandır.

Filiz ;   Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Turpotunun filizidir ve turpotunun  bitmesine yakın çıkar. Demetle satılan filizlere pazarda ancak   2-3 hafta rastlanabilir.

Radika   ( Acı – Talı );  Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Mevsimi Ekim  ayında başlar.Acısının yaprakları ince ve koyu, tatlısınınkilergeniş ve açık renkli olur.   Girit’e ait tarif kitaplarında kuzu eti ile pişirilen bir yemektarifine de rastlamak mümkündür. .

Ancak böyle bir tarif Giritliler arasında kullanılmamaktadır Helvacık ;  Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır ve çiportada kullanılır. Mevsimi  Ekim ayında baslar.

Hardal;  Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Mevsimi Sonbahar’dır.

İstifno ;  Girit kabağı ile birlikte haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. İlkbaharda  sarmaşıktan önce çıkar. Yazın pazarlarda bulunan tek ottur. Kartlaşmaya başlayınca siyah meyveleri çıkan istifnogenelde koyu yeşil renkli Girit kabakları ile haşlanır. İstifnonun kabağın  yanı sıra domates,patates hatta yeşil biber katılarak pişirildiği bir başka tarif daha bulunmaktada

Avronyes   /   Sarmaşık ;  Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır ya da soğan ile  kavrulup üzerine yumurta kırılır. Mevsimi İlkbahar’dır. Kendine özgü acımsı bir tadı vardır. Yılda mutlaka 1-2 kez yenilmesi gerektiği söylenen sarmaşık, şifalı kabul edilir.  Özellikle haşlamasının daha faydalıolduğu söylenir. Haşlama suyu atılmaz ve sabahları aç karnına içilir.    Asfaraca   /   Yabani kuşkonmaz ;  Sarmaşık ile aynı şekilde tüketilir. Mevsimi İlkbahar’dır.  Haşlama suyu atılmaz ve sabahları aç karnına içilir. Pazarlarda demetler halinde satılır

Arapsaçı ;  Kuzu etli ve zeytinyağlı yemeği yapılır. Etli arapsaçı un ve limonla terbiye   edilerek de pişirilir. Çiportada kullanılır. Kuru fasulyeli ya da kuru börülceli de pişirilir. Arapsaçının özellikle yabanisi makbuldür. Dibe doğru olan sap kısımları kesilerek mutlaka  önceden, biraz pişirilmelidir. Aksi takdirde daha çabuk pişen yaprak kısımları saplar pişene  kadar erir ve renkleri koyulaşır. Pek yaygın olmasa da arapsaçı börek içi olarak da kullanılır.  Mevsimi Kasım’da başlar Aralık tam zamanıdır. Mart ayında yılanın kış uykusundan  uyandığında topraktan çıkar çıkmaz gözlerini arapsaçına sildiğine inanılır ve arapsaçı  bu tarihten sonra yenmez. Zira kartlaşmaya başlar.

Şevketibostan ;  Kuzu etli ve zeytinyağlı yemeği, haşlanıp limon ve zeytinyağı ile salatası   yapılır.Mevsimi Kasım’da başlar Aralık tam zamanıdır. Şevketi Bostan  pazarda kökleri ayıklanmış halde dikenli yaprakları ile birlikte satılır.Etli yemeği hem kök hem de yaprak  kısımları katılarak yapıldığı gibi bazı hanımlar köklerinden yemek yapıp, yapraklarını haşlarlar.Salatası yapılırken elde edilen haşlama suyu asla atılmaz, içilir. Kuzu etli şevketi bostan un ve limon ile terbiye edilerek de pişirilebilir.

Cibez ;  Haşlanıp zeytinyağlı ve limonlu salatası yapılır. Mevsimi Ekim ayından başlayarak   Mart-Nisan aylarına kadar devam eder. Cibez, lahanalar kesildikten sonra dibinden kendi  kendine çıkan filizleridir.

Semizotu ;  Zeytinyağlı, pirinçli yemeği, çiğ olarak salatası yapılır. Yabanisi çiportada kullanılır.   Mevsimi Yaz’dır. Yabanisi makbuldür. Pişirirken domates kullanılan nadir otlardandır.

Isırganotu     Giritliler arasında çok da fazla kullanılan bir ot olmamakla birlikte yer yer  börek içi ya da karışık ot tariflerinde ve yumurtalı kavurma olarak karşımıza çıkmaktadır.   Bugün Girit-Hanya’da, Ege’de yapılan dönderme benzeri, ısırgan otlarını, un ve su ile  yapılmış bir karışıma batırıldıktan sonra zeytinyağında kavrularak yapılan bir  yemek tarifi  bulunmaktadır. Girit mübadillerince pek tercih edilmeyen bir otun günümüz Hanya’sında  karşımıza çıkması, tarifin Anadolu’dan Girit’e yerleştirilen Rumlarca taşınabilmiş  olabileceğini düşündürmektedir.

Ebegümeci    Çipohorta içerisinde yer alması dışında, iri yapraklarından sarma yapılır.  Bunlara ek olarak ebegümeci filizlerinden kuzu etli ya da zeytinyağlı ve terbiyeli ( un ve limon ile )  bir yemek de yapılan tarifler arasındadır.Bunların dışında, çipohorta  tariflerinde adına rastladığımız Vlita (tilki kuyruğu) çipohortanın en önemli bileşenlerindendir

Yabani ıspanak, yabani sarımsak, dağ pırasası çipohortada ve börek içlerinde kullanılır.  Gelincik, genelde börek içinde ve çipohortada kullanılır. Bunun dışında yaygın olarak  kullanılan bir ot değildir.

Pazı   ve labada, kıymalı ya da zeytinyağlı sarma yapmakta kullanılır. Pazı börek içi  olarak da kullanılır.Papules  denen, Lathyrus ochrus adlı  baklagilinfilizleri  çiğ olarak

üzerine sadece tuz ve limon ( ya da sirke ) dökülerek yenir.Bakla filizinin de  aynı şekilde  salatası yapılır.

Muhliye  / mühliye ise çok sık olmamakla birlikte Hanyalı Giritliler tarafından etli yemeği  yapılan bir ottur.Ek olarak değişik bölgelerde değişik adlarla anılan ve toplanan kişkiş,

gıvışganotu, iğnelik, kazayağı, yemlikotu, sütleğen gibi yabani otlar da mevsimine göre  pazarlara ayrı ayrı  ya da ot karışımları içinde gelebilmektedir. Gerek Girit’in gerekse Anadolu’nun yabani ot çeşitleri bu kadarla sınırlı değildir. Burada Giritliler tarafından en sık ve en yaygın olarak tüketilen,  kolaylıkla bulunabilen otlara yer vermeye calıstım. Umarım faydalı olur :).